Thời điểm ghi nhận doanh thu và những quy tắc cần nắm rõ

Trong nghiệp vụ kế toán của mỗi doanh nghiệp, ghi nhận doanh thu là việc làm vô cùng quan trọng và cần thực hiện theo quy định của Bộ tài chính. Xác định và ghi nhận đúng doanh thu sẽ giúp cho doanh nghiệp nhận định kết quả kinh doanh một cách rõ ràng và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế đối với nhà nước, tránh những khoản phạt không đáng có. Vậy thời điểm ghi nhận doanh thu là khi nào? Cùng TIM SEN cập nhật chi tiết trong bài viết dưới đây.

Thời điểm ghi nhận doanh thu là gì?

Căn cứ vào Điều 56 Thông tư 133/2016/TT-BTC về nguyên tắc kế toán, doanh thu được định nghĩa như sau: Doanh thu là lợi ích kinh tế thu được làm tăng vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp, ngoại trừ phần vốn góp thêm của các cổ đông. Theo đó, thời điểm ghi nhận doanh thu là tại thời điểm giao dịch phát sinh, khi đã chắc chắn thu được lợi ích kinh tế, được xác định bởi giá trị hợp lý của các khoản được quyền nhận và không phân biệt đã thu tiền hay sẽ thu được tiền. 

Điều kiện – Nguyên tắc ghi nhận doanh thu

Việc ghi nhận doanh thu cần được thực hiện đúng theo nguyên tắc và quy định của Bộ Tài chính. Tùy thuộc vào từng lĩnh vực mà sẽ có những nguyên tắc ghi nhận doanh thu khác nhau. Dưới đây điều kiện ghi nhận doanh thu đối với một số lĩnh vực tiêu biểu. 

Đối với doanh thu bán hàng

Doanh thu bán hàng được ghi nhận khi hội tụ đủ những điều kiện sau đây:

• Khi doanh nghiệp đã chuyển giao phần lớn rủi ro cũng như lợi ích gắn liền với quyền sở hữu sản phẩm, hàng hóa cho phía người mua.
• Doanh nghiệp cũng không còn nắm giữ quyền quản lý hàng hóa hay quyền kiểm soát hàng hóa như người sở hữu. 
• Doanh thu bán hàng được xác định chắc chắn. 
• Doanh nghiệp cần xác định những chi phí liên quan đến hoạt động giao dịch bán hàng.
• Doanh nghiệp đã hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ các giao dịch bán hàng.

Đối với doanh thu cung cấp dịch vụ

Doanh thu cung cấp dịch vụ được ghi nhận trong điều kiện sau:

• Phần doanh thu cung cấp dịch vụ được xác định tương đối chắc chắn.
• Doanh nghiệp đã hay sẽ thu được lợi ích kinh tế từ những giao dịch cung cấp dịch vụ đó. 
• Xác định được phần công việc đã hoàn thành vào ngay thời điểm lập báo cáo.
• Xác định được các chi phí phát sinh cho giao dịch cũng như chi phí để phục vụ cho mục đích hoàn thành giao dịch cung cấp dịch vụ đó. 

Đối với doanh thu từ hợp đồng kinh tế 

Việc ghi nhận doanh thu từ hợp đồng kinh tế sẽ tương đối phức tạp vì bao gồm nhiều giao dịch. Doanh nghiệp cần nắm rõ được tất cả các giao dịch để ghi nhận doanh thu bởi thời điểm ghi nhận doanh thu là tại thời điểm giao dịch phát sinh. Một số trường hợp phổ biến như:

• Trường hợp hợp đồng kinh tế đưa ra quy định cụ thể về việc bán hàng cũng như hợp đồng kinh tế cung cấp dịch vụ sau bán hàng (ngoại trừ điều khoản bảo hành thông thường), doanh nghiệp cần phải ghi nhận riêng doanh thu bán hàng và doanh thu cung cấp dịch vụ.
• Trường hợp trong hợp đồng quy định bên bán hàng chịu trách nhiệm về việc lắp đặt sản phẩm, hàng hóa cho người mua thì doanh thu lúc này chỉ được ghi nhận sau khi việc lắp đặt hoàn thiện.
• Trường hợp doanh nghiệp có nghĩa vụ phải cung cấp cho người mua hàng hóa hay dịch vụ miễn phí/chiết khấu/giảm giá thì kế toán chỉ ghi nhận doanh thu đối với hàng hóa, dịch vụ phải cung cấp miễn phí đó cho đến khi hoàn thành nghĩa vụ với người mua.

Đối với doanh thu từ việc bán bất động sản

Doanh thu từ hoạt động mua bán bất động sản được xác định theo nguyên tắc sau:

• Khi bất động sản đã được hoàn tất toàn bộ cũng như bàn giao cho bên mua, doanh nghiệp cũng đã chuyển giao rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu bất động sản cho người mua. 
• Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền quản lý bất động sản hay quyền kiểm soát bất động sản như người sở hữu bất động sản.
• Doanh thu bán bất động sản được xác định tương đối chắc chắn.
• Doanh nghiệp đã thu được hay sẽ thu được lợi ích kinh tế từ các giao dịch bán bất động sản.
• Xác định được các chi phí liên quan đến giao dịch bán bất động sản.

Ngoài một số lĩnh vực tiêu biểu trên, trong một số trường hợp khác, việc ghi nhận doanh thu cũng cần tuân thủ những nguyên tắc chung như sau:

• Với hàng hóa nhận bán đại lý, ký gửi theo phương thức bán đúng giá hưởng hoa hồng, doanh thu của doanh nghiệp khi đó chính là phần hoa hồng bán hàng mà doanh nghiệp được hưởng.
• Với hoạt động dịch vụ ủy thác xuất nhập khẩu, doanh thu của doanh nghiệp lúc này sẽ là phí ủy thác từ đơn vị được hưởng.
• Với đơn vị nhận gia công vật tư, hàng hóa, doanh thu của doanh nghiệp khi đó chính là số tiền gia công được hưởng thực tế, không bao gồm giá trị của vật tư, hàng hóa nhận gia công. 
• Với trường hợp bán hàng theo phương thức trả chậm, trả góp thì doanh thu của doanh nghiệp được xác định theo giá bán trả tiền ngay.

Xem thêm:

• Chi phí dịch vụ kế toán thuế trọn gói
• Dịch vụ thành lập công ty tại TPHCM

Doanh thu được ghi nhận khi nào? Quy định về thời điểm ghi nhận doanh thu

Có thể thấy, nguyên tắc cũng như điều kiện ghi nhận doanh thu đối với mỗi lĩnh vực sẽ khác nhau. Như vậy, thời điểm ghi nhận doanh thu cũng sẽ khác nhau tùy vào từng lĩnh vực. Vậy doanh thu được ghi nhận khi nào? Tham khảo một số lĩnh vực tiêu biểu dưới đây:

Thời điểm ghi nhận doanh thu cung cấp dịch vụ

Thời điểm ghi nhận doanh thu trong trường hợp này là thời điểm hoàn thành việc cung ứng dịch vụ hoặc tại thời điểm viết hóa đơn dịch vụ. (Trường hợp thời điểm viết hóa đơn xảy ra trước thì lấy tại thời điểm viết hóa đơn, ngoại trừ dịch vụ vận tải hàng không.)

Thời điểm ghi nhận doanh thu từ hoạt động thương mại

Thời điểm ghi nhận doanh thu từ hoạt động thương mại được xác định là thời điểm chuyển giao quyền sở hữu, quyền sử dụng hàng hóa cho các thủ thể là người mua.

Thời điểm ghi nhận doanh thu bán bất động sản

Thời điểm ghi nhận doanh thu bán bất động sản được tính từ khi bàn giao bất động sản. Doanh nghiệp sẽ ghi nhận doanh thu tính thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), quyết toán lại thuế, đồng thời ghi nhận các chi phí liên quan đến hoạt động bán bất động sản trừ theo mức khống chế theo quy định vào năm đầu tiên thực hiện bàn giao bất động sản đó.

Thời điểm ghi nhận doanh thu bán hàng xuất khẩu

Thời điểm ghi nhận doanh thu bán hàng xuất khẩu được tính từ thời điểm chuyển giao tất cả rủi ro, trách nhiệm về hàng hóa từ người bán (xuất khẩu) sang người mua (nhập khẩu) và được xác định tùy thuộc vào từng điều kiện cơ sở giao hàng được quy định trong các điều kiện thương mại quốc tế.

Trên đây là toàn bộ những thông tin chi tiết về nguyên tắc cũng như thời điểm ghi nhận doanh thu mà các kế toán viên cần nắm rõ để hoàn thành tốt công việc và nhiệm vụ của mình. Ghi nhận doanh thu đúng nguyên tắc sẽ hỗ trợ tốt cho việc thực hiện các Báo cáo tài chính định kỳ hằng năm. Hy vọng những chia sẻ của TIM SEN sẽ mang lại cẩm nang kiến thức hữu ích cho bạn.